Zelfs als je nooit een hond hebt gehad, heb je er vast wel eens een gezien met een gezichtsuitdrukking zoals op de foto hiernaast. Honden kunnen de binnenkant van hun wenkbrauwen optrekken en zogenaamde “puppyogen” maken, als om te zeggen: “Ik heb het verknald, maar je zult toch niet boos zijn?” Of “Wil je me echt alleen thuislaten?”
Wolven – de naaste verwanten van honden – kunnen echter geen puppyogen maken. De spieren van honden- en wolvengezichten zijn praktisch identiek, behalve die ene spier waarmee honden hun wenkbrauwen optrekken. Wolven hebben daar alleen een kleine pees, waardoor ze hun wenkbrauwen lang niet zo expressief kunnen gebruiken. Ook de frequentie waarmee honden hun binnenste wenkbrauw optrekken ligt hoger dan bij wolven.
Maar waarom verschillen honden in dit opzicht van wolven? Het lijkt erop dat de mens, al dan niet bewust, heeft geselecteerd op “puppyoogspieren” en gedrag bij honden.
Als honden hun binnenste wenkbrauw optrekken, lijken hun ogen meer op grote kinderogen. Deze gezichtsuitdrukking lijkt ook op de gezichtsuitdrukking die wij maken als we verdrietig zijn. Honden met meer uitgesproken puppyogen kunnen de menselijke zorgrespons hebben uitgelokt. Hierdoor zouden ze meer voedsel, meer zorg en een hogere overlevingskans hebben gekregen. Zelfs tegenwoordig vinden honden in asiels die vaker puppyogen maken sneller een nieuw thuis.
Uitgesproken gezichtsuitdrukkingen, vooral rond de ogen, zijn belangrijk in menselijke communicatie. En het lijkt ook belangrijk voor de communicatie tussen hond en mens. Zelfs als de hond ons niet altijd begrijpt, kan zijn uitdrukking op zijn minst de indruk wekken dat hij ons begrijpt. Ook zoeken honden vaker dan andere gedomesticeerde dieren oogcontact met mensen en kunnen ze de menselijke blik volgen, wat de communicatie tussen hond en mens ten goede komt.
Hoewel ik hier in het algemeen spreek, zijn tot nu toe de gezichtsspieren van slechts een handvol hondenrassen getest, maar die hadden op een na allemaal de extra wenkbrauwspier. De uitzondering was de husky – het ras dat (van alle onderzochte rassen) het meest verwant is aan wolven.
Misschien is het tijd om onze eigen observaties te beginnen? Ken jij rassen (of individuele honden) die geen puppyogen kunnen maken?